Maniheizm Nedir?

Maniheizm inancının ortaya çıktığı dönem göz önüne alındığında tahmin edilenden daha geniş bir coğrafyaya yayıldığı gözlemlenmiştir. 

Maniheizm dini (İngilizce ) yada diğer adıyla Manişeizim (Fransızca) kurucusu olan Mani tarafından MS 3. yy  kurulmuştur. 

Mani, Irak da doğmuştur. Ancak Yaratıcı'dan ilahi mesajlar aldığına inanarak dönemin Sasani Devleti (günümüzde İran) toprakları olan bölgeye gelerek dinini yaymak istemiştir. 

Dönemin Sasani şahı olan l Şahbur'la iletişime geçmiş ve dinini yaymak için izin almıştır. Böylelikle İran’dan Hindistan’a ve Çin’e kadar uzanan bir bölgeyi 14. yy kadar  etkisi altına alacak bir süreci başlatmıştır. Maniheizm dini inanışına ait olduğu bilinen Arzhang kutsal kitabının ise Mani tarafından yazıldığına inanılmaktadır. 

Küçük potansiyelli bu inanış, kısa sürede beklenenden fazla etki göstermiştir. Gnostik kökenli bir din yada inanç sistemidir.  

Maniheizmin Önemi Nedir?

Maniheizmin en önemli özelliği dinin kurucusu olan Maninin tüm kendinden önceki peygamberleri ve dinleri kabul etmesi ve zerdüşlük dahil Ortadoğu’daki dinlerin şekillenmesinde önemli bir rol oynamış olmasıdır. Örneğin; Maniheizm dinin Uygurlara etkisi savaşcı bir toplum olmalarının önüne geçecek kadar fazladır. Uygurlar 8. yüzyılda Bögü Han döneminde Manişeist oldular.  

Yazılı kaynaklarda da yer alan Uygur Turfan bölgesinde bulunan metinler bu durumu ispat etmektedir. 

Maniheizm Özelliği Nedir?

Maniheizm dini özellikleri arasında en belirgin olanı Arzhang kitabı olmaktadır. Resim temelli, öğretici, sembolik ve kozmolojik bir Maniheist kutsal eserdir. Resim temelli olması, döneminde okur yazar oranı göz önüne alınarak resimsel anlatımla herkesin kolaylıkla anlamasını sağlamak istenmesidir. Dünyanın bilinen en eski “resimli öğreti kitabı” örneklerindendir. Orijinal metin günümüzde bulunmamaktadır. 

Maniheizmde İbadetler

1. Günlük İbadet (Dualar) 

   Günde 4 kez belirli yönlere dönerek yapılır. Sabah, öğle, akşam ve gece duaları vardır. Dua ederken ışık âlemini temsil eden kavramlar anılır.  

2. Oruç Ritüelleri  

   En önemli pratiklerden biridir. Amaç, bedeni ağırlaştıran “karanlık unsurları” azaltmaktır. Sıkı Maniheistler uzun süreli periyodik oruçlar yaparlardı. 

3. Işık Gıdası Töreni  (Işık Sofrası) 

   Bazı kutsal gıdaların (özellikle meyvelerin) “içindeki ışığı serbest bırakmak” amacıyla yenildiği törendir. Ritüel sırasında dualar okunur. 

4. Temizlik ve Arınma Ritüelleri 

   Maniheizm inancı temizliğe dayalıydı ve bunun ruhsal arınmaya katkı sağladığına inanılırdı. Su ile sembolik temizlik yapılırdı. Günahın karanlık etkilerini azaltmayı hedefleyen arınma sözleriyle beraber gerçekleşen bu ibadet sırasında bazı bölgelerde tütsü veya yağ kullanılırdı. 

5. Haftalık Kutsal Toplantılar 

   Topluluk bir araya gelir, Arzhang resimleri üzerinden öğretici konuşmalar yapılır. “Dini anlatı” görsellerle aktarılır. 

6. Günah İtirafı Ritüeli 

   Karanlık etkileri azaltmak için sözlü veya sessiz şekilde yapılan vicdan muhasebesidir. Bazı kolonilerde rahip önünde yapılırdı. 

7. Yıllık Büyük Bayram: Bema 

   Mani’nin ölüm yıldönümü olan Bema Bayramı, en büyük Maniheist törenidir. Büyük bir platform (bema) kurulur. Mani’nin resmi konur, vaazlar verilir, toplu dua yapılırdı. Mani’nin “ışığa dönüşü” yani ilahi olana kavuşması ve nurlanması kutlanırdı. 

8. Müzik ve İlahi Ritüelleri 

   Maniheistler ilahileri çok kullanırdı. Müzik, ruhu “ışığa yaklaştıran” bir araç olarak kabul edilirdi. 

9. Et Yememe (Ahimsa benzeri bir ritüel) 

   Et yemek, “canlıdaki ışığı hapsetmek” olarak yorumlandığı için yasaktı. Bu nedenle bir nevi sürekli gerçekleştirilen disiplinli bir ritüeldir.

10. Misyonerlik Ritüeli 

    Öğretinin yayılması bir dini görev sayılırdı. Bu görev organize olarak yapılır ve kutsallık atfedilen bir eylem olarak kabul edilirdi. 

    

    Her inanışın kaynağı tektir.